7 jaar Generatie Rookvrij in Mechelen: ervaringen en tips

Dat Mechelen zeer geëngageerd is in het kader van Generatie Rookvrij is geen geheim. Op onze sociale media komen er geregeld nieuwe Mechelse labelhouders voorbij en ook in onze nieuwsbrief werden ze al meerdere keren vernoemd. Maar wist je dat Mechelen een van de eerste steden was die het label Generatie Rookvrij behaalden? En dat ze al zeven jaar ervaring hebben met Generatie Rookvrij? Daarom besloten we om bij het team Welzijns- en Gezondheidsbevordering van Stad Mechelen te polsen naar hun ervaringen. Lees dus zeker verder als je wilt weten welke tips en tricks zij hebben voor jouw lokaal bestuur.

Waarom besloot Mechelen mee te doen met Generatie Rookvrij?

“Als gaststad voor de 1000 km van Kom Op Tegen Kanker Mechelen was er een draagvlak binnen de stad. Met de sportdienst als initiatiefnemer stapte Stad Mechelen als ‘Gezonde Stad’ in 2017 in het pilootproject Generatie Rookvrij”, zegt schepen Labsir Abdrahman. “KV Mechelen Jeugd was toen pionier voor de sportclubs. In 2019 verschoof de trekkersrol van de Sport- en Jeugddienst naar de afdeling Sociaal Beleid om het project breder te kunnen uitdragen naar speelpleinen, stadstuinen en stadsparken en de evenementen van Mechelen Kinderstad. Gemeenschapswachten en wijkagenten blijven tot op de dag van vandaag nog steeds betrokken actoren.”

Mijlpalen

Sinds hun eerste stapjes in de richting van een rookvrije generatie in Mechelen in 2017, werden er al heel wat omgevingen rookvrij gemaakt en mijlpalen bereikt. Na pionier KV Mechelen volgden Provinciaal Groendomein Vrijbroekpark en Recreatiedomein Hofstade als eerste rookvrije groene zones. Ook het Sint-Maarten ziekenhuis en de NMBS zetten hun schouders onder Generatie Rookvrij. Dit vergrootte het draagvlak voor Generatie Rookvrij in Mechelen nog meer. Dankzij deze samenwerking was Mechelen in 2021 zelfs de pilootstad voor Vlaanderen om alle treinperrons rookvrij te maken. In 2023 volgende een hele resem Mechelse sportclubs in de voetsporen van KV Mechelen. Datzelfde jaar stapten ook de eerste Mechelse jeugdbewegingen mee in het project Generatie Rookvrij. 

Welke stappen hebben jullie genomen om deze mijlpalen te bereiken?

“Stad Mechelen wil de Mechelaars, verenigingen en clubs aanmoedigen om zich aan te sluiten bij Generatie Rookvrij. Hiervoor werken we volgens de vier pijlers van een ‘Gezonde Stad’ van de gezondheidsmatrix van Gezond Leven: educatie, omgevingsinterventie, afspraken en regels, zorg en begeleiding,” aldus het team Welzijns- en Gezondheidsbevordering. 

Op vlak van educatie organiseert Stad Mechelen enerzijds elk jaar een lokale actie op 31 mei (Werelddag zonder Tabak) of op 20 november (Kinderrechtendag). Zo was er in 2023 een fotowedstrijd op sociale media waarbij verenigingen leuke prijzen konden winnen. Een aantal van de deelnemende foto’s vind je onderaan het artikel terug. Anderzijds kunnen clubs of verenigingen voor wie de stap naar een labelaanvraag te groot is terecht bij de sportdienst en het Team Gezondheidsbevordering voor ondersteuning. Na het invullen van een contactformulier op de website van de stad wordt er een informatief gesprek gepland. Samen wordt er gekeken wat de noden van de club of vereniging zijn en welke stappen zij kunnen zetten om het Generatie Rookvrij-label te behalen. 

Qua afspraken en regels is er bepaald dat clubs en verenigingen Generatie Rookvrij opnemen in hun (club)reglement. Clubs en verenigingen die aan de slag gaan met Generatie Rookvrij krijgen een gratis bord via de Stad. Daarnaast zijn er ook mallen beschikbaar om markeringen aan te brengen op de grond, zoals bijvoorbeeld voetstappen in de richting van de rookzone of de slogan ‘Hier sport/speel/leer ik rookvrij’. Deze omgevingsinterventies maken duidelijk dat een omgeving rookvrij is. 

Uit al deze maatregelen kan je zeker afleiden dat zorg en begeleiding belangrijk is voor de Stad Mechelen. Hun begeleiding op maat werkt goed. “We merken een sneeuwbaleffect doordat er meer visibiliteit in het straatbeeld komt”, vertelt Gabriella De Francesco, schepen van Sociale zaken en Welzijn. “Door een meer persoonlijke aanpak, waarbij we de clubs gaan informeren en begeleiden in hun weg naar een Generatie Rookvrij-label, merken we dat veel clubs dit appreciëren en bijgevolg instappen in het project.” Ook rokers worden niet uit het oog verloren. Om zij die willen stoppen met roken en duwtje in de rug te geven, biedt de stad een gratis rookstopcursus aan.

Tips voor andere steden en gemeentes

Voor steden en gemeenten die hun eerste stappen willen zetten naar een rookvrije generatie, geeft team Welzijns- en Gezondheidsbevordering de volgende tips mee:

• Start met het goede voorbeeld te geven binnen het eigen lokaal bestuur en in de gebouwen onder eigen beheer. Bijvoorbeeld door stedelijke sportinfrastructuren, speelpleinen, tuinen en parken, evenementen, enzoverder rookvrij te maken. 
• Bied een ondersteuningsgesprek aan als tussenstap naar de ondertekening van het charter en de aanvraag van het label. 
• Bied verenigingen een op maat gemaakt plan aan. Elke club of vereniging is anders, elke site is anders en zelfs de doelgroep of leden binnen een vereniging verschillen. Het is nuttig om eerst na te denken met welke verschillende stappen men Generatie Rookvrij kan implementeren op een bepaalde site. Te grote veranderingen ineens schrikken veel verenigingen af. 
• Maak afspraken rond de opname van Generatie Rookvrij in het gebruiksreglement van de club of vereniging en rond wat het lokaal bestuur hen te bieden heeft. Voorbeelden van zaken die het lokaal bestuur kan aanbieden zijn een gratis verkeersbord, het plaatsen van nudging in de vorm van grondmarkeringen en zo meer.
• Werk niet alleen op omgevingsinterventies zoals signalisatie, maar ook op zorg en begeleiding. Hierbij blijft het belangrijk dat rokers zich niet geviseerd voelen.
• Bekrachtig positieve intenties, want vaak zijn jeugdverenigingen al (deels) rookvrij. Een rookvrije omgeving draagt immers bij aan de gezonde toekomst van de jeugd en het positief imago van de club in het algemeen. 

Wat zijn jullie toekomstplannen?

“We hopen na de sport- en jeugdverenigingen ook meer basis- en secundaire scholen te bereiken.” 

Bedankt aan team Welzijns- en Gezondheidsbevordering en de Stad Mechelen voor jullie inzet en dit interview!

Heeft dit artikel jou overtuigd om ook aan de slag te gaan met Generatie Rookvrij? Surf dan zeker naar deze pagina en ontdek hoe je er als stad of gemeente aan begint.