In 4 concrete stappen naar een geslaagde rookvrije transitie

Een rookvrije omgeving creëren, dat is teamwork. Er zijn dan ook inspanningen nodig om iedereen mee te krijgen. Of je nu werkt bij een school, sportclub, gemeente, of ziekenhuis: hier ontdek je hoe je in vier stappen mensen betrekt bij de rookvrije sprong, want betrokkenheid is noodzakelijk voor een geslaagde verandering. Zo zorgen we er samen voor dat jouw organisatie succesvol rookvrij wordt.

Dit artikel is gebaseerd op het webinar “rookvrije zorg realiseren” van Trimbos Nederland. Je kan de opname ervan bekijken op YouTube.

Dit stappenplan focust op hoe je mensen motiveert om mee te doen aan de rookvrije transitie. Daarnaast bieden we jou op onze website ook nog praktische stappenplannen voor het creëren van rookvrije zones, waarin je bijvoorbeeld leest welke signalisatie- en communicatiematerialen je nodig hebt. 

1. Maak duidelijk dat de rookvrije verandering er komt

Om medewerkers, bezoekers, (ouders van) leerlingen en anderen in beweging te krijgen, is het belangrijk dat het duidelijk is dat de rookvrije verandering er komt, en dat de hele organisatie meestapt in het verhaal. 

Enkele tips om helder te communiceren: 

• Formuleer een concreet doel waarom jouw organisatie rookvrij wordt, zoals “Elk kind heeft recht op een rookvrije omgeving” of “Iedere medewerker verdient een gezonde rookvrije werkplek”. Als mensen het nut inzien van een verandering, zijn ze meer gemotiveerd om erin mee te gaan. 

• Benadruk welke gedragsverandering je verwacht: ‘roken en vapen uit het zicht van kinderen, want zien roken, doet roken’, of ‘enkel roken in rookzones’ ... 

• Deel een concrete datum mee waarop de verandering ingaat. Zo weten mensen dat het vast gepland is en niet zomaar een idee.

• Communiceer via diverse kanalen: zorg dat je iedereen op voorhand informeert over de rookvrije verandering, niet alleen alle medewerkers maar ook bezoekers en personen die jullie locatie huren. Kies het meest geschikte communicatiekanaal op basis van de doelgroep, zoals posters, nieuwsbrieven, sociale media ...  

• Maak rookvrij de standaard: stel duidelijke richtlijnen en procedures op. Integreer de nieuwe maatregelen in het school- of clubreglement of in de huisregels.

2. Luister naar bezorgdheden en ga ermee aan de slag

Iedere verandering brengt, naast nieuwsgierigheid, emoties met zich mee zoals stress, onzekerheid en verwarring, en deze verandering doet dat zeker bij rokers. Het is belangrijk om te luisteren naar hun bezorgdheden en ermee aan de slag te gaan.

Tijdens de voorbereidingen is het goed om medewerkers, bezoekers, (ouders van) leerlingen te betrekken bij de rookvrije plannen:

• Ga in gesprek en wees transparant:
  Neem de tijd om vragen te beantwoorden en bezorgdheden te bespreken. Leg duidelijk uit wat er verandert, wat hetzelfde blijft, én waarom. Zo kan je bijvoorbeeld medewerkers geruststellen als ze bang zijn dat (rook)pauzes verdwijnen. Leg dan uit dat de pauzes blijven, maar dat ze enkel in de rookzone mogen roken. Geef ook aan dat ze hulp kunnen krijgen bij een eventuele rookstop.

• Beantwoord bezorgdheden:
  Vanuit emoties uiten mensen bepaalde bezorgdheden: rokers kunnen het gevoel hebben dat ze “nergens meer welkom zijn”. Het is belangrijk dat je die zorgen serieus neemt en ook helder blijft. Leg uit dat de maatregel er niet komt om rokers uit te sluiten, maar bijvoorbeeld om “kinderen en jongeren te beschermen tegen een tabaks- en rookverslaving, want zien roken, doet roken”, en dat ze wel nog mogen roken in de rookzones.

Net voordat je de rookvrije sprong maakt, ontstaat er soms onrust. Mensen voelen zich ongemakkelijk en willen terug naar hoe het was.

• Herken signalen van onrust:
  De onrust ontstaat vaak uit praktische problemen waar oplossingen voor bestaan. Je kan ze vaak herkennen aan onderlinge spanningen, geklaag en nostalgie naar de oude situatie.

• Zoek concrete oplossingen:
  Vaak zijn de problemen praktisch van aard: ga op zoek waaraan er juist nood is, zoals bepaalde skills of tools. Bij ongemakken over het aanspreken van rokers kan je werknemers bijvoorbeeld leren hoe ze dat constructief doen. Bij klachten over peuken rondom de rookzones kan je recipiënten plaatsen of een opruimactie organiseren.

3. Stimuleer experimenten

Van zodra het terrein rookvrij is, is het moeilijkste achter de rug. Dan kom je in een “experimentele” fase waarin mensen zaken gaan uitproberen. Het is goed om daarop in te pikken:

• Betrek mensen:
  Geef teams de kans om zelf oplossingen te bedenken. Ideeën zoals rookstopsessies, ontspanningsmomenten of nieuwe sociale rituelen zijn leuk om uit te testen.

• Test en leer:
  Laat werknemers experimenteren om te zien wat werkt en wat niet. Zo verhoog je ook de acceptatie en betrokkenheid.

4. Creëer een nieuw normaal

Met de laatste stap veranker je de rookvrije situatie in de dagelijkse gang van zaken:

• Vier successen: Toon wat er bereikt is en benadruk de voordelen van de nieuwe situatie, zoals een gezondere omgeving voor iedereen, samen bijdragen aan een rookvrije generatie. Je kan ook een jaarlijks terugblikmoment of evenement organiseren waarbij je zaken in de kijker zet, bijvoorbeeld hoeveel medewerkers gestopt zijn met roken, hoeveel rookvrije acties jullie georganiseerd hebben en zo meer.

Tot slot

Een rookvrije transitie is een proces van verandering, dat tijd en aandacht vraagt. Door deze vier stappen te volgen, vergroot je de kans op succes dankzij een gestructureerde aanpak. Het belangrijkste? Houd vol en blijf communiceren. Samen werken we aan een gezonde, rookvrije toekomst!